Mleko matki jest nie tylko unikalnie przygotowanym pokarmem dla dziecka ale także stanowi ważny czynnik wspierający rozwój i prawidłowe działanie układu immunologicznego. Tej cechy nie da się zbudować w mieszankach sztucznych. Mleko matki nie tylko przekazuje gotowe do wykorzystania czynniki immunologiczne ale też stymuluje układ odpornościowy dziecka do nauki, rozwoju i właściwego działania.
Immunoglobuliny (czasem spotkasz nazwę przeciwciała) to glikoproteiny, które są tworzone w osoczu. Wszystkie klasy IG znajdziemy w mleku matki.
- sIgA – tej immunoglobuliny w mleku matki znajdziemy najwięcej. Jest ona ważnym czynnikiem biernej odporności dziecka. Jest istotna szczególnie w obliczu wyjścia dziecka z jałowego środowiska macicy do środowiska gdzie rozpoczyna się kolonizacja organizmu bakteriami oraz występuje narażenie na patogeny, przeciwko którym dziecko nie ma odporności. Bierze znaczący udział w odpowiedzi na infekcje wirusowe. Dzięki jej właściwościom patogeny nie wiążą się do receptorów w komórkach układu pokarmowego, co przeciwdziała do rozwojom infekcji. Ma zdolność izolowania bakterii. Wydzielana jest przez mobilizację limfocytów T i komórek NK, komórek limfoidalnych czy komórek dendrycznych. Ich przemieszczanie się w kierunku gruczołu piersiowego jest stymulowane obecnością chemokin
- IgG – produkowana w odpowiedzi wtórnej na patogeny, może przekraczać barierę łożyska w ciąży. Zaciągana z krążenia matki do gruczołu piersiowego.
- IgM – produkowana w odpowiedzi na infekcje organizmu
- IgE – produkowana w odpowiedzi na infekcje pasożytnicze, pośredniczy w odpowiedzi na reakcje alergiczne takie jak: pokrzywka, kaszel, katar, wstrząs anafilaktyczny. Bierze udział w uwalnianiu histaminy.
- IgD – produkowana w odpowiedzi na patogeny. Działa w limfocytach, aktywuje bazofile do produkcji składników przeciw patogenom
laktoferyna – białko o głównym zadaniu ochronnym a nie odżywczym. Układ pokarmowy niemowląt ma zdolność efektywnego wyłapywania laktoferyny. Jest ona zdolna do niszczenia lub osłabiania błon komórkowych bakterii dzięki czemu stają się one wrażliwe na działanie lizozymu. Ma ona zastosowanie zarówno w walce z bakteriami gram-ujemnymi jak i gram-dodatnimi. Ma silne działanie przeciwzapalne, co może łagodzić objawy generowane działaniem cytokin oraz kontroluje ich wydzielanie się. Laktoferyna z mleka jest wykrywana w moczu niemowląt i podejrzewa się że ma działanie także na infekcje układu moczowego. Ma działanie regulujące rozwój i różnicowanie komórek układu trawiennego. Jednocześnie pomaga rosnąć korzystnym bakteriom kolonizującym układ pokarmowy dziecka bakteriami Bifidobacteria i Lactobacillus. Laktoferyna chroni żelazo (Fe+3) przed wykorzystaniem je przez patogeny, których przeżycie jest od tego pierwiastka zależne. Zapobiega przyleganiu bakterii do ścian układu pokarmowego. Uwalniana jest z neutrofili i gruczołów zewnątrz wydzielniczych jako element wrodzonej odpowiedzi immunologicznej
lizozym – jest enzymem działającym przeciwko bakteriom gram-dodatnim. Skutecznie niszczy ich ściany komórkowe, a jednocześnie wspiera rozmnażanie się dobrej mikrobioty jelitowej dziecka. Jego ilość spada przy podgrzewaniu.
Składowe dopełniacza – system dopełniaczy to pewnego rodzaju uzupełnienie dla działania immunoglobulin i innych czynników odpornościowych. Dzięki nim bakterie czy wirusy mogą zostać „zjedzone” przez fagocyty.
- C3 składowa dopełniacza – pomaga zwalczać bakterie i wirusy, jest najważniejszą i najliczniejszą składowych dopełniacza. Utrzymuje czujność do aktywowania odpowiedzi immunologicznych. Bierze udział w procesach regeneracyjnych oraz kontroli rozrostu nowotworów.
- C4 składowa dopełniacza – jeden z głównych czynników stymulujących dla odporności wrodzonej człowieka. Ma udział w ochronie przeciw infekcjom i chorobom autoimmunologicznym.
- Czynnik B – bierze udział w inicjacji odpowiedzi zapalnej i w fagocytozie
- pozostałe składowe dopełniacza w niskich stężeniach
α-laktoalbumina – jest głównym białkiem serwatkowym mleka ludzkiego. Ma wysoką wartość odżywczą. Przeciwdziała przyczepianiu się patogenów do błon komórek układu pokarmowego. Zapobiega namnażaniu się E. coli, Salmonella typhimurium, Bacteroides, i Clostridium spp. Ma działanie zapobiegające nowotworom. Jest składnikiem HAMLET. α-laktoalbumina jest niezbędna do syntezy oraz wchłaniania ważnych składników mleka matki takich jak np. laktoza. Jest też nośnikiem wapnia.
κ-kazeina – κ-kazeina – pełni istotne funkcje odpornościowe i ma działanie przeciwpatogenom. Zapobiega przywieraniu patogenów do komórek układu pokarmowego. Działa tak m.in. na H. pylori. Wspiera wzrastanie bakterii z rodziny Bifidobacterium i Lactobacillus
laktoperoksydaza – jest enzymem który wspiera funkcjonowanie składników immunologicznych. Bierze udział w tworzeniu czynników działających na bakterie gram dodatnie i ujemne. Hamuje m.in. namnażanie się bakterii E. coli
laktadheryna – – pełni rolę ochronną przeciw infekcjom, bierze udział w odpowiedzi immunologicznej. Działa blokująco na wirusy m.in. rotawirusy. Jest ważnym składnikiem MFGM. Pełni role immunomodulacyjne, bierze udział w tworzeniu naczyń krwionośnych i w regeneracji tkanek
fibronektyna – jest odpowiedzialna za mineralizację osteoblastów
HAMLET – jest kompleksem składającym się z połączonych ze sobą Alfa-Laktoalbuminy (Alfa-LA) z mleka kobiecego i kwasu oleinowego. Wykazuje bezpośrednią aktywność bakteriobójczą przeciwko licznym patogenom układu oddechowego (S. pneumoniae, Streptococcus pyogenes, Mycobacterium tuberculosis, Haemophilus influenzae). Wykazuje działanie przeciwko różnym liniom komórkowym nowotworów oraz pierwotnym guzom różnego pochodzenia.
Bibliografia:
1.Justiz Vaillant AA, Jamal Z, Patel P, Ramphul K. Immunoglobulin. W: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2024 . Dostępne na: http://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK513460/
2.Chęcińska-Maciejewska Z, Ciborek A, Krauss H, Gibas-Dorna M. Advantages of breastfeeding for the mother-infant dyad. jhi. 2024;10(1):64–71.
3.Bardhan M, Kaushik R. Physiology, Complement Cascade. W: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2024 . Dostępne na: http://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK551511/
4.Efficacy of breast milk components against microbial pathogens to combat drug-resistance. The Microbe. 1 grudzień 2023;1:100010.
5.Wang C, Lu Y, Hu J, Yang Y, Cheng J, Jiang S, i in. Comparative proteomics of human milk casein fraction collected from women of Korean and Han ethnic groups in China. Front Nutr. 23 styczeń 2023;10:1078355.
6.Mir MA, redaktor. Cytokine and Chemokine Networks in Cancer [Internet]. Singapore: Springer Nature Singapore; 2023Dostępne na: https://link.springer.com/10.1007/978-981-99-4657-0
7.Baker S, Niranjan RajS, Manju K, Ranjini HK, Shayista H. Efficacy of breast milk components against microbial pathogens to combat drug-resistance. The Microbe. grudzień 2023;1:100010.
8.Zhang Y, Zhang X, Mi L, Li C, Zhang Y, Bi R, i in. Comparative Proteomic Analysis of Proteins in Breast Milk during Different Lactation Periods. Nutrients. 3 wrzesień 2022;14(17):3648.
9.Mane S, Taneja S, Madala JS, Agarkhedkar S, Khetan M. Study of Stem Cells in Human Milk. Cureus [Internet]. 31 marzec 2022 ; Dostępne na: https://www.cureus.com/articles/89728-study-of-stem-cells-in-human-milk
10.Durán-Jara E, Vera-Tobar T, Lobos-González LDL. Lactadherin: From a Well-Known Breast Tumor Marker to a Possible Player in Extracellular Vesicle-Mediated Cancer Progression. IJMS. 31 marzec 2022;23(7):3855.
11.Wang H, Liu M. Complement C4, Infections, and Autoimmune Diseases. Front Immunol. 14 lipiec 2021;12:694928.
12.Vansarla G, Håkansson AP, Bergenfelz C. HAMLET a human milk protein‐lipid complex induces a pro‐inflammatory phenotype of myeloid cells. Eur J Immunol. kwiecień 2021;51(4):965–77.
13.Rio-Aige K, Azagra-Boronat I, Castell M, Selma-Royo M, Collado MC, Rodríguez-Lagunas MJ, i in. The Breast Milk Immunoglobulinome. Nutrients. 26 maj 2021;13(6):1810.
14.Megha KB, Mohanan PV. Role of immunoglobulin and antibodies in disease management. International Journal of Biological Macromolecules. luty 2021;169:28–38.
15.Atyeo C, Alter G. The multifaceted roles of breast milk antibodies. Cell. marzec 2021;184(6):1486–99.
16.Kim SY, Yi DY. Components of human breast milk: from macronutrient to microbiome and microRNA. Clin Exp Pediatr. 15 sierpień 2020;63(8):301–9.
17.Czosnykowska-Łukacka M, Lis-Kuberka J, Królak-Olejnik B, Orczyk-Pawiłowicz M. Changes in Human Milk Immunoglobulin Profile During Prolonged Lactation. Front Pediatr. 7 sierpień 2020;8:428.
18.Akhter H, Aziz F, Rahmat Ullah F, Ahsan M, Islam SN. Immunoglobulins content in colostrum, transitional and mature milk of Bangladeshi mothers: influence of parity and sociodemographic characteristics. Journal of Mother and Child Medycyna Wieku Rozwojowego [Internet]. 202024(3). Dostępne na: https://sciendo.com/article/10.34763/jmotherandchild.20202403.2032.d-20-00001
19.Zhu J, Dingess KA. The Functional Power of the Human Milk Proteome. Nutrients. 8 sierpień 2019;11(8):1834.
20.Familie Larsson-Rosenquist Stiftung, redaktor. Breastfeeding and Breast Milk – From Biochemistry to Impact: A Multidisciplinary Introduction. 1. Auflage. Stuttgart New York: Georg Thieme Verlag; 2018. 405 s.
21.Ricklin D, Reis ES, Mastellos DC, Gros P, Lambris JD. Complement component C3 – The “Swiss Army Knife” of innate immunity and host defense. Immunological Reviews. listopad 2016;274(1):33–58.
22.Sharma D, Hanson LÅ, Korotkova M, Telemo E, Ogra P. Human Milk. W: Mucosal Immunology [Internet]. Elsevier; 2015 . s. 2307–41. Dostępne na: https://linkinghub.elsevier.com/retrieve/pii/B9780124158474001178
23.Dembic Z. The cytokines of the immune system: the role of cytokines in disease related to immune response. London: Academic Press; 2015.
24.Wilson CB, Ogra PL. Human Milk. W: Infectious Diseases of the Fetus and Newborn [Internet]. Elsevier; 2011 s. 191–220. Dostępne na: https://linkinghub.elsevier.com/retrieve/pii/B9781416064008000055
25.Rovenský J, Payer J, redaktorzy. Dictionary of Rheumatology [Internet]. Vienna: Springer Vienna; 2009 Dostępne na: http://link.springer.com/10.1007/978-3-211-79280-3
26.Janeway CA, redaktor. Immunobiology: the immune system in health and disease ; [animated CD-ROM inside]. 5. ed. New York, NY: Garland Publ. [u.a.]; 2001. 732 s.
27.Complement System | British Society for Immunology [Internet].. Dostępne na: https://www.immunology.org/public-information/bitesized-immunology/systems-processes/complement-system
28.Complement C3 (Blood) – Health Encyclopedia – University of Rochester Medical Center [Internet]. Dostępne na: https://www.urmc.rochester.edu/encyclopedia/content.aspx?contenttypeid=167&contentid=complement_c3_blood
29. Şahin ÖN, Briana DD, Di Renzo GC, redaktorzy. Breastfeeding and Metabolic Programming [Internet]. Cham: Springer International Publishing; 2023. Dostępne na: https://link.springer.com/10.1007/978-3-031-33278-4