Cytokiny to białka lub glikoproteiny, które są wydzielane praktycznie przez wszystkie przez komórki posiadające jądra komórkowe. Substancje te dołączają się do innych komórek w miejscu zwanym receptorem i generują biologiczną odpowiedź komórkową. Odpowiedź ta może mieć charakter prozapalny, regulujący odpowiedź alergiczną czy reakcję na pasożyty. Cytokiny mogą generować odpowiedź prozapalną lub przeciwzapalną. Wpływają też na rozwój komórek odpornościowych. Mają więc potencjał budowania odporności organizmu, ochrony przed zagrożeniem, naprawy i różnicowania komórek.
- IL-1 – duża grupa cytokin. Najlepiej poznane z nich to: IL-1α, IL-1β. Korzystają one z tych samych receptorów
- IL-1β – Interleukina-1β, jest cytokiną prozapalną. Pełni ważną rolę ochronną w obronie przeciwko patogenom, wydzielają się na skutek obecności patogenów lub uszkodzeń komórkowych. Głównie wydzielane przez makrofagi oraz monocyty.
- IL-2 – Interleukina-2, pomaga we wzrastaniu komórek odpornościowych i w utrzymaniu ich przy życiu. Bierze udział w odpowiedzi odpornościowej organizmu. Wydzielają je gównie Limfocyty T.
- IL-4 – Interleukina- 4 pełni funkcje przeciwzapalne. Wydzielają ją głównie limfocyty B i T. Odpowiada za wzrost limfocytów T
- IL-6 – Interleukina- 6 ma działanie zarówno przeciw- oraz pro- zapalne. Aktywizuje komórki odpornościowe. Wydzielają ją aktywne limfocyty T i B, makrofagi i monocyty, fibroblasty oraz niektóre komórki nowtworowe. Indukuje odpowiedź odpornościową ostrej fazy, rozwój neuronów, gojenie się ran. Aktywuje osteoklasty.
- IL-7 – Interleukina 7 to glikoproteina, wydzielana jest przez komórki szpiku kostnego, nerek, grasicy, jelit, oraz przez komórki dendrytyczne, hepatocyty oraz neurony. Odpowiada między innymi za przetrwanie limfocytów oraz aktywację komórek NK. Stymuluje wydzielanie innych cytokin
- IL-10 – Interleukina -10 – jest to rodzina cytokin o działaniu przeciwzapalnym. Wydzielane są przez makrofagi, monocyty, Limfocyty T i B w odpowiedzi na kontakt z bakteriami, wirusami czy grzybami. Regulują produkcję i zmniejszają liczbę monocytów, neutrofili, oraz ogranicza odpowiedź limfocytów T. Pełni role regulacyjne odporności w przewodzie pokarmowym. Silnie hamuje stany zapalne.
- IL-12 – interleukina-12 produkowana jest przez komórki dendrytyczne, mikroglej i fagocyty oraz komórki krwi na skutek stymulacji podczas infekcji bakteryjnej lub pasożytniczej. Jest odpowiedzialna za produkcję TNF-α i IFN-γ. Pełni funkcje prozapalne oraz inicjuje podstawową odpowiedź immunologiczną jako jedna z pierwszych odpowiedzi organizmu w obliczu infekcji.
- IL-18 – interleukina-18 produkowana przez komórki: makrofagi i monocyty. Pełni funkcje prozapalne, wpływa na wydzielanie IFN-γ i dojrzewanie limfocytów T. Stymuluje m.in. naprawę DNA.
- TNF-α – czynnik martwicy nowotworów-α to glikoproteina i jest wydzielany przez makrofagi. Pełni rolę prozapalną. Bierze udział w formowaniu się węzłów chłonnych oraz w pracy układu limfatycznego. Stymuluje produkcję cytokin. Jest jedną z dużej rodziny cytokin TNF.
- G-CSF – czynnik stymulujący tworzenie się granulocytów. Wpływa na ich różnicowanie się i wzrastanie. Jest cytokiną antybakteryjną.
- M-CSF – czynnik stymulujący tworzenie się, różnicowanie i wzrastanie makrofagów/monocytów
- IFN-γ – interferon-γ, cytokina, która aktywuje fagocyty np. makrofagi, które następnie zwalczają bakterie i wirusy oraz przyciągają leukocyty stymulując wydzielanie innych cytokin. Stymuluje namnażanie limfocytów B, hamuje proliferację komórek nowotworowych. Wydzielany przez limfocyty T oraz komórki NK
- LIF – należy do rodziny IL-6, hamuje namnażanie się komórek białaczkowych, odpowiada za różnicowanie się makrofagów i za komunikację między neuronami oraz reakcje między komórkami odpornościowymi. W interakcji z innymi białkami może tworzyć astrocyty z neuronalnych komórek macierzystych
- MIF – czynnik hamujący migrację makrofagów bierze udział w odpowiedzi prozapalnej i odpornościowej. Wydzielana przez liczne komórki (głównie limfocyty T). Jest mediatorem odpowiedzi immunologicznej wrodzonej i adaptacyjnej. Pełni ochronne role w procesie chorób zakaźnych
Bibliografia:
1.Mir MA, redaktor. Cytokine and Chemokine Networks in Cancer . Singapore: Springer Nature Singapore; 2023
2.Calhoun DA, Lunøe M, Du Y, Christensen RD. Granulocyte Colony-Stimulating Factor Is Present in Human Milk and Its Receptor Is Present in Human Fetal Intestine. Pediatrics. 1 styczeń 2000;105(1):e7–e7.
3.Sumaiya K, Langford D, Natarajaseenivasan K, Shanmughapriya S. Macrophage migration inhibitory factor (MIF): A multifaceted cytokine regulated by genetic and physiological strategies. Pharmacology & Therapeutics. maj 2022;233:108024.
4.Nishihira J. Macrophage Migration Inhibitory Factor (MIF): Its Essential Role in the Immune System and Cell Growth. Journal of Interferon & Cytokine Research. wrzesień 2000;20(9):751–62.
5.Dembic Z. The cytokines of the immune system: the role of cytokines in disease related to immune response. London: Academic Press; 2015. 310 s.