W mleku mamy znajdziemy ogromne ilości komórek, które są żywe, aktywne i stanowią unikalny składnik mleka kobiecego.
- leukocyty
- agranulocyty
- monocyty
- makrofagi – transportują immunoglobuliny, działają niszcząco na Staphylococcus aureus, E. coli i Candida albicans, oraz na niektóre wirusy. Otaczają je i niszczą. Wykazują działanie odpornościowe i biorą udział w produkcji cytokin. Mają też udział w produkcji laktoferyny i lizozymu oraz regulują limfocyty T. W układzie pokarmowym dziecka działają na te limfocyty stymulująco. Biorą udział w produkcji IgA. Odpowiedź mleka na infekcję dziecka jest obrazowana znacznym wzrostem liczby makrofagów co skutkuje znacznym zmniejszeniem stanów zapalnych.
- komórki dendryczne – biorą udział w odpowiedzi odpornościowej oraz budowaniu i utrzymaniu odporności na znane już patogeny. Wydzielają cytokiny. Komunikują się z węzłami chłonnymi, informując o zagrożeniach. Ich działania mają istotną rolę w przeciwdziałaniu infekcjom ale także nowotworom. Można jej znaleźć prawie we wszystkich tkankach.
- limfocyty
- limfocyty T – bardzo ważne w uzyskiwaniu przez dziecko pamięci immunologicznej. Stymulują układ odpornościowy do zapamiętywania sposobów radzenia sobie z infekcjami. Są źródłem ważnych cytokin np. IFN-γ. Są ważnym czynnikiem nabywania odporności komórkowej. W mleku mamy limfocyty T zapewniają dzieciom karmionym piersią pasywną ochronę w przypadku infekcji wirusowych np. COVID a ich działanie może być dodatkowo wzmacniane przez szczepienia mamy.
- Th – limfocyty pomocnicze, pełnią funkcję sygnalizującą dla innych komórek odpornościowych „co i gdzie mają te komórki robić”.
- Tc – rodzaj limfocytów które są zabójcze dla komórek patogenów i nowotworów. Są najprawdopodobniej dostarczane do mleka bezpośrednio z organizmu matki.
- Treg – limfocyty regulujące odpowiedź immunologiczną. Ich zadaniem jest moderowanie aktywności przeciwzapalnej innych komórek tak żeby nie było ona zbyt intensywna lub za słaba
- limfocyty B – biorą udział w produkcji immunoglobulin. Jest ich znaczenie miej w mleku niż limfocytów T. Są zależne od etapu laktacji. Transportowane są do mleka z krwi mamy ale niektóre badania pokazują że ich źródłem może być też gruczoł piersiowy.
- limfocyty T – bardzo ważne w uzyskiwaniu przez dziecko pamięci immunologicznej. Stymulują układ odpornościowy do zapamiętywania sposobów radzenia sobie z infekcjami. Są źródłem ważnych cytokin np. IFN-γ. Są ważnym czynnikiem nabywania odporności komórkowej. W mleku mamy limfocyty T zapewniają dzieciom karmionym piersią pasywną ochronę w przypadku infekcji wirusowych np. COVID a ich działanie może być dodatkowo wzmacniane przez szczepienia mamy.
- monocyty
- granulocyty
- neutrofile – ich obecność w mleku i liczebność zależy od momentu laktacji oraz zdrowia matki. Mają działanie ochronne przeciw patogenom oraz są elementem ochrony immunologicznej niemowląt. Ich zdolność do wytwarzania nadtlenku wodoru może być przyczyną przeciwutleniających właściwości mleka matki. Dokładna ich rola w mleku jest nadal badana.
- bazofile – ich rola i znaczenie w mleku matki jest nadal nie do końca poznane.
- eozynofile – rzadko pojawiają się w mleku mamy, najczęściej u mam z alergią. Ich rola i znaczenie w mleku jest nadal nieznane.
- agranulocyty
- nieswoiste komórki limfoidalne
- komórki NK – aktywne komórki NK (natural killers) wykazują się działaniem zabójczym dla komórek zainfekowanych przez wirusy. Wspomagają uśmiercanie komórek nowotworowych. Wydzielają liczne cytokiny. Ich liczba rośnie w obliczu infekcji i może stanowić czynniki ochronny dla niemowlęcia.
- komórki gruczołu mlekowego – wiemy, że komórki te które dostają się do mleka z gruczołu są głównie komórkami żywymi i nie są w procesie obumierania. Znajdują się w nim także laktocyty które są żywe i jest ich dużo a pojawiają się w mleku w zwartych grupach. Oddzielanie się tych komórek od gruczołu (np. z kanalika czy pęcherzyka) dzieje się na zasadzie aktywnego mechanizmu nie związanego z apoptozą. Podejrzewa się, że ma to znaczenie w kontekście przekazywania wiedzy genetycznej od matki przez mleko. Komórki nabłonkowe są wg hipotez jedynym źródłem żelaza które pojawia się w mleku z organizmu matki.
- nabłonkowe
- gruczołu
- kanalika
- pęcherzyka (laktocyty)
- mioepitelialne
- fibroblasty
- komórki śródbłonka
- gruczołu
- komórki macierzyste – hBSCs – z dużym prawdopodobieństwem tworzą się w mleku matki. Proces różnicowania komórek macierzystych z mleka matki zachodzi najprawdopodobniej w narządach noworodka. Komórki te mogą przetrwać w środowisku kwaśnym układu pokarmowego nawet kilka lat po zakończeniu karmienia. Mają prawdopodobnie, w określonych warunkach, zdolność przekształcania się w różne typy komórek takie jak komórki piersi wytwarzające składniki mleka oraz komórki narządów dziecka. Mogą one odnawiać się samodzielnie czyli namnażać się w dużej liczbie. Analizy komórek macierzystych zawartych w mleku matki wykazały przekształcanie się ich w adipocyty, chondrocyty i osteoblasty. W tkance sutka mogą różnicować się w komórki pęcherzykowe, przewodowe i mioepitelialne. Ich obecność może mieć też wpływ na transport miRNA z mleka do dziecka. Ich rola i działanie nadal podlegają badaniom.
- progenitorowe / komórki prekursorowe
- mezenchymalne komórki macierzyste
- gruczołowe komóki macierzyste
- nerwowe komórki macierzyste
- krwiotwórcze komórki macierzyste
- pluripotencjalne komóki macierzyste
- komórka prekurosrowa mioepitelialne
- nabłonkowe
Bibliografia
1.Khudri, Ghaniyyatul; Sukmawati, Dewi; Barasila, Atikah Chalida; and Suryandari, Dwi Anita (2024) „Association between Macrophage’s Cell Number and Maternal Factors in Human Milk,” Makara Journal of Science: Vol. 28: Iss. 2, Article 7.
DOI: 10.7454/mss.v28i2.2234 Available at: https://scholarhub.ui.ac.id/science/vol28/iss2/7
2.Putri DK, Syaidah R, Jusuf AA. The Effects of Different Storage Conditions on Leukocytes in Human Breast Milk. Sultan Qaboos Univ Med J 2024;24(1):91–98; doi: 10.18295/squmj.12.2023.084.
3.Tomaszewska A, Jeleniewska A, Porębska K, et al. Immunomodulatory Effect of Infectious Disease of a Breastfed Child on the Cellular Composition of Breast Milk. Nutrients 2023;15(17):3844; doi: 10.3390/nu15173844.
4.Somasundaram I, Kaingade P, Bhonde R. Stem Cell and Non-Stem Cell Components of Breast Milk. Springer Nature Singapore: Singapore; 2023.; doi: 10.1007/978-981-99-0647-5.
5.Şahin ÖN, Briana DD, Di Renzo GC, (eds). Breastfeeding and Metabolic Programming. Springer International Publishing: Cham; 2023.; doi: 10.1007/978-3-031-33278-4.
6.Mir MA, (ed). Cytokine and Chemokine Networks in Cancer. Springer Nature Singapore: Singapore; 2023.; doi: 10.1007/978-981-99-4657-0.
7.Armistead B, Jiang Y, Carlson M, et al. Spike-specific T cells are enriched in breastmilk following SARS-CoV-2 mRNA vaccination. Mucosal Immunology 2023;16(1):39–49; doi: 10.1016/j.mucimm.2023.01.003.
8.Twigger A-J, Engelbrecht LK, Bach K, et al. Transcriptional changes in the mammary gland during lactation revealed by single cell sequencing of cells from human milk. Nat Commun 2022;13(1):562; doi: 10.1038/s41467-021-27895-0.
9.Narayanaswamy V, Pentecost BT, Telfer JC, et al. Durable antibody and effector memory T cell responses in breastmilk from women with SARS-CoV-2. Front Immunol 2022;13:985226; doi: 10.3389/fimmu.2022.985226.
10.Lokossou GAG, Kouakanou L, Schumacher A, et al. Human Breast Milk: From Food to Active Immune Response With Disease Protection in Infants and Mothers. Front Immunol 2022;13:849012; doi: 10.3389/fimmu.2022.849012.
11.Lawrence RA, Lawrence RM, Noble L, et al., (eds). Breastfeeding: A Guide for the Medical Profession. Ninth edition. Elsevier: Philadelphia, PA; 2022.
12.Wood H, Acharjee A, Pearce H, et al. Breastfeeding promotes early neonatal regulatory T‐cell expansion and immune tolerance of non‐inherited maternal antigens. Allergy 2021;76(8):2447–2460; doi: 10.1111/all.14736.
13.Hahn W-H, Shin SY, Song JH, et al. Effect of human breast milk on innate immune response: Up-regulation of bacterial pattern recognition receptors and innate cytokines in THP-1 monocytic cells. Eur J Inflamm 2021;19:205873922110261; doi: 10.1177/20587392211026107.
14.Goldman AS, Chheda S. The Immune System in Human Milk: A Historic Perspective. Ann Nutr Metab 2021;77(4):189–196; doi: 10.1159/000516995.
15.Dawod B, Marshall JS, Azad MB. Breastfeeding and the developmental origins of mucosal immunity: how human milk shapes the innate and adaptive mucosal immune systems. Current Opinion in Gastroenterology 2021;37(6):547–556; doi: 10.1097/MOG.0000000000000778.
16.Zheng Y, Corrêa-Silva S, De Souza EC, et al. Macrophage profile and homing into breast milk in response to ongoing respiratory infections in the nursing infant. Cytokine 2020;129:155045; doi: 10.1016/j.cyto.2020.155045.
17.Li S, Zhang L, Zhou Q, et al. Characterization of Stem Cells and Immune Cells in Preterm and Term Mother’s Milk. J Hum Lact 2019;35(3):528–534; doi: 10.1177/0890334419838986.
18.Kakulas F, Geddes D. 7 Human Milk: Bioactive Components and Their Effects on the Infant and Beyond. In: Breastfeeding and Breast Milk – from Biochemistry to Impact, (Ed, Family Larson- Rosenquist Foundation) Georg Thieme Verlag KG PubPub; 2018; doi: 10.21428/3d48c34a.de115c2a.
19.Hsu PS, Nanan R. Does Breast Milk Nurture T Lymphocytes in Their Cradle? Front Pediatr 2018;6:268; doi: 10.3389/fped.2018.00268.
20.Witkowska-Zimny M, Kaminska-El-Hassan E. Cells of human breast milk. Cell Mol Biol Lett 2017;22(1):11; doi: 10.1186/s11658-017-0042-4.
21.Palmeira P, Carneiro-Sampaio M. Immunology of breast milk. Rev Assoc Med Bras 2016;62(6):584–593; doi: 10.1590/1806-9282.62.06.584.
22.Sharma D, Hanson LÅ, Korotkova M, et al. Human Milk. In: Mucosal Immunology Elsevier; 2015; pp. 2307–2341; doi: 10.1016/B978-0-12-415847-4.00117-8.
23.Hassiotou F, Geddes DT. Immune Cell–Mediated Protection of the Mammary Gland and the Infant during Breastfeeding. Advances in Nutrition 2015;6(3):267–275; doi: 10.3945/an.114.007377.
24.Dembic Z. The Cytokines of the Immune System: The Role of Cytokines in Disease Related to Immune Response. Academic Press: London; 2015.
25.Dahl L. Clinician’s Guide to Breastfeeding: Evidenced-Based Evaluation and Management. Springer International Publishing: Cham; 2015.; doi: 10.1007/978-3-319-18194-3.
26.Hosseini SM, Talaei-khozani T, Sani M, et al. Differentiation of Human Breast-Milk Stem Cells to Neural Stem Cells and Neurons. Neurology Research International 2014;2014:1–8; doi: 10.1155/2014/807896.
27.Hassiotou F, Hartmann PE. At the Dawn of a New Discovery: The Potential of Breast Milk Stem Cells. Advances in Nutrition 2014;5(6):770–778; doi: 10.3945/an.114.006924.
28.Twigger A-J, Hodgetts S, Filgueira L, et al. From Breast Milk to Brains: The Potential of Stem Cells in Human Milk. J Hum Lact 2013;29(2):136–139; doi: 10.1177/0890334413475528.
29.Hassiotou F, Geddes DT, Hartmann PE. Cells in Human Milk: State of the Science. J Hum Lact 2013;29(2):171–182; doi: 10.1177/0890334413477242.
30.Ballard O, Morrow AL. Human Milk Composition. Pediatric Clinics of North America 2013;60(1):49–74; doi: 10.1016/j.pcl.2012.10.002.
31.Wilson CB, Ogra PL. Human Milk. In: Infectious Diseases of the Fetus and Newborn Elsevier; 2011; pp. 191–220; doi: 10.1016/B978-1-4160-6400-8.00005-5.
32.Coombes JL, Powrie F. Dendritic cells in intestinal immune regulation. Nat Rev Immunol 2008;8(6):435–446; doi: 10.1038/nri2335.
33.Field CJ. The Immunological Components of Human Milk and Their Effect on Immune Development in Infants ,. The Journal of Nutrition 2005;135(1):1–4; doi: 10.1093/jn/135.1.1.
34.Österlund P, Smedberg T, Hakulinen A, et al. Eosinophil Cationic Protein in Human Milk Is Associated with Development of Cow’s Milk Allergy and Atopic Eczema in Breast-fed Infants. Pediatr Res 2004;55(2):296–301; doi: 10.1203/01.PDR.0000106315.00474.6F.
35.Ichikawa M, Sugita M, Takahashi M, et al. Breast milk macrophages spontaneously produce granulocyte–macrophage colony‐stimulating factor and differentiate into dendritic cells in the presence of exogenous interleukin‐4 alone. Immunology 2003;108(2):189–195; doi: 10.1046/j.1365-2567.2003.01572.x.
36.Anonymous. Cell Types and Metabolites in Human Milk Change Over Lactation. n.d. Available from: https://www.milkgenomics.org/?splash=cell-types-and-metabolites-in-human-milk-change-over-lactation [Last accessed: 8/28/2024].